Michalski (właściwe nazwisko Matyasek) Ludwik (1836–1888), powstaniec 1863 r., inżynier, działacz emigracyjny w Szwajcarii. Ur. w Krakowie 25 VIII, był synem Michała Matyaska, nauczyciela pochodzenia chłopskiego, i Julii z Godereckich. Wcześnie straciwszy rodziców, nie zdołał ukończyć szkół i podjął pracę w fabryce maszyn Zieleniewskiego, zrazu jako robotnik, potem biuralista. W r. 1858 wzięty został do wojska austriackiego i wyprawiony do Włoch, gdzie odbył kampanię 1859 r. Następnie stojąc kwaterą na Spiszu, awansował na feldfebla. W październiku 1863 wziął urlop do Krakowa i zaciągnął się do powstania. Przeszedł granicę Królestwa z paszportem na nazwisko Ludwika Michalskiego, którym odtąd posługiwał się do końca życia. Wg własnych i niesprawdzalnych relacji M-ego F. Kopernicki mianował go porucznikiem i powierzył mu dowództwo IV oddziału piotrkowskiego, z którym trzymał się w rejonie Łaz. Używał pseud. Błyskawica, Diabeł, Piorun i in., awansować miał następnie na majora. W kwietniu 1864 opuścił plac boju i wywędrował do Zurychu; dzięki pomocy ojca chrzestnego J. Siemieńskiego ukończył z dyplomem inżyniera tamtejszą politechnikę. Nie był chyba identyczny z kapitanem, później majorem Ludwikiem Michalskim, pono eks-garybaldczykiem, czynnym w Sandomierskiem od kwietnia 1863 do początku 1864 r.
W jesieni 1868 zaprzyjaźniony z M-m przedsiębiorca Szwajcar ściągnął go na Sumatrę. M. wrócił stamtąd po 7 latach ze zrujnowanym zdrowiem, ale i z dużymi pieniędzmi. Opowiadał, że zorganizował sułtanowi Dali silę zbrojną na wzór europejski, że dzięki temu mógł założyć w spółce z Holendrami plantację tytoniu, nazwaną «Polonia», że trzymał «Chińczyków pracujących tam w srogim rygorze». Produkował liście w wysokim gatunku, przeznaczone do wyrobu cygar. Osiadłszy ponownie w Szwajcarii, naturalizował się i nabył w kantonie Aargau dobra Hilfikon ze starożytnym zamkiem; wszedł do miejscowej rady gminnej i szkolnej oraz lokalnych szwajcarskich towarzystw. Zarazem, bez szczególnej ostentacji, łożył na polskie cele emigracyjne; został także prezesem Zjednoczenia Towarzystw Polskich w Szwajcarii. Z tego tytułu wystąpił w „Głosie Polskim” przeciw W. Platerowi i jego gospodarce w Muzeum Raperswilskim oświadczając, że dałby na Muzeum 100 000 franków, «gdyby zarząd na zaufanie zasługiwał». W r. 1886 związał się M. z Z. Miłkowskim i sfinansował kosztem 500 franków druk słynnej jego broszury pt. „Rzecz o obronie czynnej i skarbie narodowym”. Subsydiował też „Wolne Słowo Polskie” i płacił Miłkowskiemu jako redaktorowi 3 000 franków rocznie. W sierpniu 1887 na zebraniu w Hilfikonie wziął udział w założeniu Ligi Polskiej i wszedł w skład pierwszej Centralizacji. Zmarł 26 VI 1888 na gruźlicę, po bezowocnych kuracjach w Montreux i San Remo, zapisując ponad 100 000 franków na różne cele społeczne, w tym 30 000 na Skarb Narodowy. Pochowany został na cmentarzu wiejskim w Wohlen.
Żonaty był dwukrotnie ze Szwajcarkami: Anną Brekker i Anną Hottinger. Z drugiej żony pozostawił 2 córki i 2 synów, wychowanych po niemiecku.
Fot. w: Strumph-Wojtkiewicz S., Burzliwe dzieje T. T. Jeża, W. 1961 s. 309; – Dąbkowski W., Powstanie styczniowe w puszczy Kozienickiej, W. 1974; Karbowiak A., Młodzież polska akademicka za granicą, Kr. 1910; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej, Londyn 1964: Malinowski W. P., Narodowa Demokracja, W. 1933; Nekrolog pióra Z. Miłkowskiego, „Wolne Słowo Pol.” 1888 nr z 15 VII (oparty na rkp. nie znanego dziś pamiętnika M-ego); Wojciechowski Z., Siły opuszczają, myśli zebrać trudno, „Gaz. Warsz.” 1932 nr z 26 III; – Limanowski B., Pamiętniki, W. 1958 II; Miłkowski Z., Skarb Narodowy, Paryż 1905; – „Bull. Polonais” 1888 nr 38; „Kur. Lwow.” 1888 nr 178.
Stefan Kieniewicz